Taariikhda Islaamka ee Soomaaliya

Soomaaliya waxay leedahay taariikh dheer oo qotodheer oo la xiriirta soo gelitaanka iyo fiditaanka diinta Islaamka. Geeska Afrika, oo ay Soomaaliya qayb ka tahay, wuxuu ahaa meel istaraatiiji ah oo ganacsatada Carabta ay si joogto ah uga ganacsan jireen ka hor soo ifbixii Islaamka. Diinta Islaamka waxay soo gaartay dhulka Soomaalida xilligii ay ahayd da’yar, waxaana suurto gashay in ay bulshada si fudud u qaataan Islaamka sababo la xiriira xiriirka dhaqan-dhaqaale ee ka dhaxeeyay Soomaalida iyo Jasiiradda Carabta.

Soo Gelitaanka Islaamka

Diinta Islaamka waxay Soomaaliya soo gaartay qarnigii 7-aad ee Miilaadiga. Asxaabtii Nebiga (NNKH), oo ay ka mid ahaayeen Jacfar ibn Abii Daalib iyo xubno kale, ayaa magan-galyo ka helay boqortooyadii Xabashida ee uu xukumayay boqor Najaashi. In kasta oo ay magan-galyadaasi ahayd mid ku qotonta ilaalinta diinta cusub, haddana waxay saameyn ku yeelatay dhulka ku hareeraysan Xabashida, oo ay Soomaaliya ka mid tahay. Ganacsatada Carbeed ee ku noolaa xeebaha Soomaaliya, gaar ahaan magaalooyinka sida Saylac, Baraawe, iyo Muqdisho, ayaa sidoo kale door weyn ka qaatay fidinta diinta.

Qabiilada Soomaaliyeed waxay u qaateen diinta Islaamka si fudud, maadaama dhaqanka Islaamka uu aad ugu ekaa xeerarka iyo dhaqanka ay horey u lahaayeen. Dad badan ayaa loo tababaray sidii ay culimo u noqon lahaayeen, iyagoo fidiyay Islaamka gudaha iyo daafaha dalka.

Saameynta Islaamka

Diinta Islaamka waxay saameyn ballaaran ku yeelatay nolosha bulshada Soomaaliyeed, iyadoo isbeddel weyn ku samaysay dhaqanka, nidaamka qoyska, iyo xeerarka bulshada. Islaamka wuxuu beddelay habka cibaadada, xeerarka guurka, iyo dhaqamada dhaxalka. Xeerkii Soomaalida ee dhaqanka ku saleysnaa waxaa lagu milay shareecada Islaamka, taas oo bulshada ka dhigtay mid isku duuban.

Masaajiddo badan oo ku yaal xeebaha Soomaaliya ayaa ah kuwo la dhisay qarniyo ka hor, sida Masaajidka Fakrudiin ee Muqdisho oo ka mid ah masaajidkii ugu horreeyay ee lagu dhisay dhulka Soomaalida. Madarasadaha diinta ayaa sidoo kale kaalin weyn ka qaatay fidinta aqoonta diinta iyo luqadda Carabiga.

Boqortooyooyinkii Islaamka

Dhulka Soomaaliya waxaa ka soo ifbaxay boqortooyooyin Islaami ah oo muhiim ah, sida Saldanaddii Cadal, Boqortooyadii Ifat, iyo Saldanaddii Geledi. Boqortooyooyinkan waxay door muhiim ah ku lahaayeen difaaca iyo faafinta diinta Islaamka. Boqortooyada Cadal, oo xarunteedu ahayd Saylac, waxay xiriir dhow la lahayd boqortooyada Cismaaniyiinta iyo dowlado kale oo Muslim ah, taas oo fududeysay in diinta Islaamka ay si qoto dheer uga hanaqaado Geeska Afrika.

Mid ka mid ah halyeeyada taariikhiga ah ee Soomaaliyeed ee Islaamka aad ugu caan baxay wuxuu ahaa Axmed Gurey, oo caan ku noqday dagaalladii uu kula jiray boqortooyooyinkii Kiristaanka ahaa ee Itoobiya si uu diinta Islaamka u difaaco. Axmed Gurey wuxuu ahaa hoggaamiye geesi ah oo Soomaalida ku mideeyay difaaca diinta iyo sharafta bulshada Muslimka ah ee gobolka.

Islaamka iyo Gumeysiga

Markii uu gumeysigu yimid, diinta Islaamka waxay ahayd il muhiim ah oo Soomaalidu ay ku mideysnaayeen si ay uga hortagaan gumeysiga. Culimada diinta ayaa door hoggaamineed ka qaatay halganka gumeysi-diidka, iyaga oo shacabka ku baraarujiyay midnimo iyo xornimo iyada oo loo marayo diinta Islaamka.

Qaar ka mid ah culimada caanka ah ee taariikhda gumeysi-diidka waxay ka mid ahaayeen Sheekh Xasan Barsane iyo Sayid Maxamed Cabdulle Xasan. Labadan hoggaamiye waxay isticmaaleen diinta Islaamka si ay bulshada u mideeyaan oo ay ugu dhiirrigeliyaan in ay iska caabiyaan gumeysiga.

Islaamka Soomaaliya waa tiir muhiim ah oo ka tarjumaya aqoonsiga, dhaqanka, iyo taariikhda dadka Soomaaliyeed. Waa diinta mideysay bulshada Soomaaliyeed ee kala qabiilka ah, waxayna weli tahay il muhiim ah oo hagta nolosha iyo mustaqbalka dadka Soomaaliyeed. Taariikhda Islaamka ee Soomaaliya waa xusuus ka turjumaysa iskaashiga diinta iyo dhaqanka si loo abuuro bulsho horumar leh oo isku duuban.